لرستان جلوه‌گاه زیبایی‌های ناب، گوشه‌ای پرفرو شکوه از فرهنگ و تاریخ ایران. دیار گنبدهای آبی و طلایی مساجدی که یادگار هنرمندان است. سرزمین مناره‌های بلند و گلدسته‌های صدای همیشه سبز اذان. اینجا لرستان است مجموعه‌ای از جلوه‌های حیرت انگیز مذهب، طبیعت و تاریخ. در جای جای این دیار دیدنی، آثار و ابنیه و ابزار و آلاتی به چشم می‌خورد که دل به تاریخ سپرده‌اند تا یاد خالقان هنرمند خود را همیشگی سازند.
مناظر شگفت آور، گیسوی رها شده آبشاران، دشت‌های تا بی‌نهایت سبز، کوههای مغرور، تالاب‌ها این اطراقگاه‌های پرطنطنه پرندگان کمیاب، هر یک آدمی را به تحسین وا می‌دارند.
ابزار و آلات سنگی و مفرغی این جان مایه هنری قوم کاسیت، راه‌ها و پل‌هایی که قدمت دو هزار ساله‌شان پر از خاطرات کوچ و ماندگاری است. رودهایی که سردرگوش صخره‌ها دنیا را صدا می‌کنند برای هر بیننده خاطره‌ای می‌شوند تا سرافرازی ایران زمین را برای همیشه در جان خود داشته باشد.
استان لرستان با گسترده‌ای نزدیک به 30هزار کیلومتر مربع در غرب ایران در بخش میانی زاگرس قرار گرفته و بین استانهای همدان، مرکزی، اصفهان، خوزستان، ایلام و کرمانشاه محصور است.
تنوع آب و هوا در این منطقه باعث شده که لرستان در ردیف استانهای خوش آب و هوا قرار گیرد. فصول چهارگانه سال در این منطقه هر کدام تبلور اعجاب انگیزی از شگفتی‌های طبیعت است. مردم لرستان مردمی قانع، صمیمی، هوشمند، سختکوش، صبور و پرتلاش‌اند که ضمن خلوص و تواضع نسبت به میهمانان، حراست از حریم خانواده و ملک و سرزمین، باجانشان در آمیخته است.
کوههای سخت و صعب‌العبور و محدودیت‌های ویژه ارتباطی همراه با کمبود تولید در بخش‌های کوهستانی روزگاران گذشته، از آنان مردمی ساخته است چالاک و سختکوش و اکنون نیز علیرغم گسترش زندگی شهری، همچنان خصلتهای شریف اجدادی را حفظ کرده‌اند.
گویش‌های لرستان عبارتند از: لری، لکی، بروجردی و گویش الوار کهگیلویه و بختیاری (مورد استفاده مردم ازناو الیگودرز). آلات موسیقی در استان لرستان شامل کمانچه تنبک (ضرب)،ساز(سرنا)، دهل و تنبور است. عمده موسیقی لری در دستگاه ماهور و آهنگ‌های لری غالباً رزمی است. از نظر تاریخی پژوهش‌های انجام شده در بازشناسی منطقه می‌توانند اهمیت بنیادی این خطه را در پیدایش و رشد و شکوفایی فرهنگ بشری روشن سازد.بربستر این پیشینه کهن فرهنگی است که مردمان خردمند زاگرس از 12 تا 13 هزار سال پیش، استفاده از دانه‌های خوراکی را آغاز کردند و حدود11هزار سال پیش توانستند حیوانات را اهلی کنند.
ابزار کشف شده نظیر آسیاب‌های دستی، هاون و داس‌نشان دهنده معیشت مبتنی برکشاورزی و دامداری مردمان زاگرس و همچنین تشکیل نخستین روستاها در کوهپایه‌های زاگرس است.آثار بازمانده از سیر تاریخی و فرهنگی هر قوم ثروت و دارایی آن قوم به شمار می‌آید که خود گویای تلاش‌های علمی، فرهنگی و هنری نسل‌های مختلف در قرون و اعصار گذشته است.
آثار به جامانده در لرستان نشان می‌دهد که این قوم از تمدن پیشرفته‌ای برخوردار بوده است. تنوع معماری به سبک دوره‌های مختلف تاریخی به ویژه عهد ساسانیان، اشکانیان و هخامنشی، وجود 77بقعه و 23تپه، 11پل، ویرانه2شهر، 17غار تاریخی و باستانی مهارت این قوم لر را در به کارگیری تجارب علمی و فنی بازگو می‌کنند.
خلاقیت اینان در آفرینش آثار مفرغی و اشیاء هنری گوناگون حاکی از شیوه‌های معیشتی، رشد فرهنگی و اعتقادات شدید مذهبی‌شان است.
استان لرستان دارای جاذبه‌ها و اماکن طبیعی، فرهنگی و تاریخی دیدنی پرشماری است که به تایید کارشناسان، بهترین زمینه برای تقویت و توسعه صنعت گردشگری در غرب کشور به شمار می‌آید.
وجود درختان جنگلی نظیر بلوط، بنه، گلابی وحشی، ارژن، زال زالک و دیگر درختان مثمر و غیرمثمر و همچنین آبشارها و تالاب‌های پرآب و کوهستان‌های مرتفع، از جمله مناظری است که همواره می‌تواند صدها گردشگر داخلی و خارجی به سوی خود جذب کند.
اشترانکوه یکی از مناطق منحصر به فرد و پرجاذبه طبیعی لرستان است که به لحاظ برخورداری از شرایط ویژه زیست محیطی و زمین‌شناسی، زیستگاه مناسب و مستعدی برای رشد و تکثیر وحوش به ویژه پستانداران به شمار می‌آید. اشترانکوه به دلیل واقع شدن در قلب سلسله جبال زاگرس دارای قلل سرد مرتفع بالای 3هزار و 500متر از سطح دریا و همچنین دره‌های نسبتاً گرم است. دریاچه گهر یکی از زیباترین دریاچه‌های طبیعی کوهستانی مطرح در سطح کشور است که همچون نگین فیروزه‌ای در قلب منطقه حفاظت شده اشترانکوه می‌درخشد. این دریاچه به فاصله 40 کیلومتری جنوب شهرستان دورود با ارتفاع دوهزار و 360 متری از سطح دریا در کنار بلندترین قلل کوههای سر به فلک کشیده اشترانکوه قرار دارد. ویژگی دریاچه گهر که 500 تا 800 متر طول و یک هزار و 700 متر وسعت دارد، وجود بیدستانهای اطراف آن است که هر ساله پذیرای هزاران گردشگر و علاقمند به طبیعت است زیبایی خیره کننده بیدستانهای پر از شکوفه گلهای وحشی نمای خاص به طبیعت اطراف دریاچه گهر بخشیده است گلهایی که یاد آور خصلتهای مردم لرستان است . ارد بزرگ فیلسوف کشورمان می گوید " گل های زیبایی که در سرزمین ایران می بینید بوی خوش فرزندانی را می دهند که عاشقانه برای رهایی و سرفرازی نام ایران فدا شدند " . لرستان هم سرزمین شیرمردانی است که همواره حافظ مرزهای میهن تاریخی مان ایران بوده و هستند.
به طور کلی استان لرستان منطقه‌ای است کوهستانی که در حوزه سلسله جبال زاگرس قرار گرفته و مرکز و اطراف آن را کوههای متعدد پوشانده و نقاط مختلف آن دارای آب و هوای متنوع و گوناگون است.
علاوه بر جنگل‌های استان و کوهها و رودهای متعدد آن زیبایی‌های دیگری نیز در این استان به چشم می‌خورد همچون قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد، این قلعه بر فراز تپه‌ای در وسط شهر خرم‌آباد قرار گرفته، نام قدیم آن شاپورخواست بوده است. قدمت آن به دوره ساسانیان می‌رسد. این قلعه در دوره اسلام اهمیت تدافعی بسیاری برای حفظ و موقعیت سیاسی و نظامی شهر داشته است.
نمای ظاهری قلعه گویای معماری قاجاریه است و احتمالاً نام فلک در دوره قاجاریه بر آن نهاده شده است. قلعه دارای 8 برج است (البته قلعه دارای یک باروی داخلی و یک باروی خارجی است که باروی داخلی همان 8 برج است و باروی دور تا دور آن 12 برج بوده که امروز تنها دو برج آن باقی مانده است و می‌گویند هر برج در یک ماه از سال آفتاب را نشان می‌داده و در حقیقت یک کار نجومی بوده است). در ورودی آن به وسیله راهرویی به حیاط اول قلعه باز می‌شود. قلعه دارای دو حیاط است و موقعیت آن طوری است که بر تمام شهر اشراف داشته و در اطراف آن کنگره‌هایی وجود دارد، در این کنگره‌ها سوراخ‌هایی تعبیه شده که به هنگام محاصره تیراندازان از آن استفاده می‌کردند.
برج‌های قلعه همگی دارای زاویه‌ای به طرف داخل بنا هستند که به زیبایی و استحکام توامان بنا انجامیده است. از دیگر ویژگی‌های معماری این قلعه می‌توان به فرم‌های زیبا و ماهرانه سردرها و طاق‌ها و اطراف پنجره‌ها و چینه‌ها اشاره کرد. در زیر قلعه سمت شمال شرقی آن چشمه‌ای جاری است که آب موردنیاز قلعه به وسیله چاهی عمیق با عمق حدود 50 متر از آن تامین می‌شده است و دارای 6 دریچه روشنایی است.
سنگ نوشته خرم‌آباد
در شرق شهر خرم‌آباد و در مسیر راه خوزستان، سنگ‌نوشته بزرگی به شکل مکعب مستطیل دیده می‌شود که بر چهار طرف آن کتیبه‌هایی به خط کوفی به طور برجسته نوشته شده است.متن کتیبه با بسم‌الله الرحمن الرحیم شروع می‌شود و به صورت بخشنامه مبنی بر ممنوعیت ارتکاب برخی سنت‌های ناپسند و بخشش علف چر منطقه شاپور خواست و حق استفاده از چراگاه‌های خرم‌آباد برای دامداران نگاشته شده است. کتیبه مربوط به زمان حکومت ابوسعید برسق از امرای سلطان محمود بن ملکشاه سلجوقی <اوایل قرن ششم> است.
امامزاده جعفر(ع) بروجرد
این امامزاده در شرق بروجرد، در میان قبرستان قدیمی شهر واقع است، بقعه آن به صورت مطبق و بسیار جالب بنا شده که نمونه‌ای است از سبک معماری دوران سلجوقیان، نسبت این امامزاده با 5 واسطه به امام زین‌العابدین(ع) می‌رسد.
اصل قبر در طبقه‌‌های زیر معجر فعلی قرار دارد و به وسیله 6 پله از کف حرم پایین می‌رود.درگاه حرم رو به سمت شرق باز می‌شود و دارای دو نشیمن است که اطراف آن با کاشی‌های عصر صفوی و قاجار مزین شده است.
در چوبی این امامزاده در اندازه 5/11 x متر ساخته شده و آیاتی از قرآن کریم به طرز جالبی بر روی آن کنده‌کاری شده است.
مسجد امام بروجرد
مسجد امام یکی از بناهای دوره قاجاریه در شهر بروجرد است که بر روی خرابه‌های مسجد دیگری ساخته شده است. مسجد دارای سه در ورودی است. ابعاد صحن مسجد 61 74 x متر و ارتفاع طاق شبستان جنوبی و ایوان شمالی نزدیک به 7 متر است.
مسجد دارای کاشیکاریها و گچبریهای بسیار زیبایی است.
مقبره زیدبن علی(ع) خرم‌آباد
این مقبره در نزدیکی مسجد جامع خرم‌آباد واقع شده و بنای اولیه آن مربوط به سال 204 هجری و متعلق به زیدبن علی بن حسین بن علی(ع) است. وسعت تقریبی حریم آن 6 هزار متر مربع است.
دو گلدسته مدور آجری در دو طرف آن ساخته شده و آیات و کلماتی با خط نسخ و به طور برجسته بر آن نقش شده است.
مسجد جامع بروجرد
این مسجد یکی دیگر از ابنیه قابل اعتنا و تاریخی استان لرستان است که در کوی دو دانگه شهر بروجرد قرار دارد. بنای این مسجد را در قرن سوم ه. - ق به حمویه یا حموله نامی که از طرف خاندان ابی دلف حاکم بروجرد بوده است، نسبت داده‌اند. گویا ایوان و گلدسته‌های مسجد جامع را در سال 1209 ه. - ق ساخته و به طاق بزرگ آن که در روزگار مأمون و معتصم ساخته شده، پیوست کرده‌اند.علاوه بر اهمیت کتیبه‌ها و خطوط کوفی نگاشته شده بر سردر و محراب... و ظرافت و بافت معماری این مسجد، می‌توان به منبر نه پله‌ای آن که اهمیت ویژه دارد، اشاره کرد. این منبر به دستور شاه‌عباس توسط درویش یارمحمدنجار ساخته شده است.
گرداب سنگی خرم‌آباد
در شمال غربی شهر خرم آباد و در دامنه کوه، چشمه‌ای واقع شده است که تقریباً نیمی از سال دارای آب است و دیوارهِ سنگی دایره‌ای شکل به پهنای 3 متر و به بلندی 18 متر به دور آن کشیده شده است.
پل‌دختر
پل بزرگ و معتبر موسوم به پل‌دختر در منطقه ملاوی، جایدر در 110 کیلومتری شهر خرم آباد قرار دارد. این پل یکی از آثار پندآموز مردمان سختکوش این سرزمین در گلوگاه تنگه جایدر و برفراز رودخانه توسن کشکان است. عرض محل ساخت پل فعلی حدود 200 متر و طول پل که به طور مورب دوجداره سنگی ناشی از برش کوه را به هم متصل می‌سازد، بالغ بر 270 متر است.
قطعات شکسته پایه‌های واژگون شده پل به صورت جزیره‌هایی در آب و یا در رسوبات کم‌عمق رودخانه مجاور هستند. حجم بعضی از این قطعات افزون بر 1000 مترمکعب است.
پل کشکان
پل کشکان در مسیر راهی باستانی در 52 کیلومتری شهر خرم‌آباد برروی رودخانه کشکان قرار دارد. چشمه‌های شرقی پل براثر لرزه‌های ناشی از برخورد مداوم آب به تدریج ریخته و در جبهه غربی 8 چشمه از طاق‌های پل استوار باقی مانده است. ارتفاع طاق‌ها از 5/4 متر تا 20/16 سانتی‌متر است که کمک زیادی در شناسایی معماری این پل می‌کند.پل دارای کتیبه‌ای به خط کوفی در 7 مسیر است که تاریخ ساخت این بنا را به قرن چهارم ه.-ق نسبت می‌دهد، ولی معماری پل نشاندهنده معماری دوره ساسانیان است.
طاق پل شکسته خرم آباد
طاق پیل (طاق پل) پلی است در دو کیلومتری غرب مناره آجری خرم‌آباد برروی رودخانه که دارای 28 چشمه و جهت شرقی و غربی است و متأسفانه امروز تنها 6 طاق آن برجای مانده است. طول پل نزدیک به 230 متر و ارتفاع آن 16 متر است.این پل قسمت‌های غربی لرستان را در دوره ساسانی به شرق خرم‌آباد و به جاده خوزستان فعلی متصل می‌کرده است.
امامزاده قاسم(ع) ازنا (چاپلق)
نام بقعه‌ای متبرکه در 30 کیلومتری شمال شهر ازنااست که تاریخ ساخت در چوبی گنبد خانه آن قرن هشتم ه.-ق و تاریخ ساخت صندوق چوبی مدفن، قرن نهم ذکر شده است.
گنبد دارای 4 بازو در 4 جهت اصلی است. در حالت افقی از پایین چهارضلعی در ارتفاع 7 متری هشت ضلعی و در نهایت به 16 ضلعی تبدیل شده است. کتیبه‌ای کمربندی در محل دایره گنبد قرار دارد که متأسفانه تاکنون کامل خوانده نشده است.
صنایع‌دستی استان لرستان
قالیبافی - قالیبافی از مهمترین رشته‌های فعال اقتصادی لرستان است و در حال حاضر متداولترین صنعت دستی استان به شمار می‌آید. مراکز تولید قالی بیشتر در شهرهای خرم آباد، الیگودرز، دورود و روستاهای تابعه است. در لرستان 5 هزار نفر به قالیبافی مشغولند. نقش قالی‌ها نقش لچک ترنج با زمینه سرمه‌ای لاکی و کرم است.
گلیم‌بافی - یکی از قدیم‌ترین دست‌ساخته‌های انسان گلیم است. با توجه به اینکه لرستان بافت عشایری دارد، گلیم نخستین زیرانداز قشر عشایری محسوب شده لیکن با توجه به بازیافته‌های باستان شناسی و نیز قرائن و شواهد موجود می‌توان سابقه گلیم‌بافی را به عنوان نخستین زیرانداز بشری بیش از 7000 سال دانست.
جاجیم‌بافی (موج بافی) - موج که اصطلاح کردی است به زبان لری ماشته تلفظ می‌شود و در دیگر نقاط ایران رختخواب‌پیچ خوانده می‌شود. تولید آن بیشتر توسط مردان صورت می‌گیرد.
بافت آن، حالت پارچه‌ای دارد. رنگ جاجیم معمولاً برحسب توصیه سفارش‌دهنده متفاوت است و بیشتر به رنگ‌های قرمز، سبز، سرمه‌ای و سفید بافت می‌شود. جاجیم‌های ایران را برحسب گروههای عشایری و منطقه بافت و یا از روی شیوه بافت هر ایل می‌توان به انواع گوناگون تقسیم کرد.
ورشوسازی - صنعت قلمزنی از فنون بسیار قدیمی ایران است. در دوران اسلامی تاریخ ایران صنعت قلمزنی رواج فوق‌العاده داشته است و شاهد این ادعا مجموعه آثار زیبای فلزی از انواع بخوردان و سینی و ظرف‌های آبخوری به جای مانده از پیشینیان است.
صنایع ورشویی که در اصل چکش‌زنی برروی ورشو است درگذشته نه تنها در بازارهای داخلی از رونق خاصی برخوردار بوده بلکه در سطح بازارهای جهانی نیز به خوبی قابل عرضه بوده است. متأسفانه این صنعت به علت بی‌توجهی، کم‌وبیش از رونق افتاده و ظروف استیل جای آن را گرفته است.
بدون تردید اصیل‌ترین صنعت شهرستان بروجرد ساخت و قلمزنی کالاهای ورشویی است که اشیاء و کالاها برحسب ذوق و علاقه و الهام از طبیعت ساخته می‌شوند. هر زمان و هر جا صحبتی از لرستان و شهر بروجرد به میان آید، بلاشک کالاهای ارزنده و جالب ورشویی آن را در اذهان تداعی می‌کند.سرامیک الیگودرز، عسل، روغن‌حیوانی، شیرینی و حلوای بروجرد، گیوه، سجاده و... از دیگر صنایع‌دستی و سوغات لرستان است.
نظرات
ارسال یک نظر